Ordogkatlan festival 2012

Galapiat Cirque Risque Zero

Het is heet, ongelofelijk heet. Het Ordogkatlan (duivels-oven) festival doet zijn naam eer aan. Op een plek dat doorgaans dienst doet als voetbalveld, staat een tent. Niet zomaar een tent, maar een heuse circustent zoals ik deze uit mijn jeugd herken. Rondom deze tent staan geen aaibare dieren, geen clowns die gekscherend rondrennen in oversized schoenen, geen dwergen of andere bijzondere creaturen, niets van wat ik met een klassiek circus associeer.

Als ik de tent benader komt muziek me tegemoet, ik heb eigenlijk om twee uur een afspraak met Lucho Smit, een van de circuslieden. Geheel tegen mijn gewoonte in ben ik ruim een uur te vroeg en probeer of ik niet eerder bij hem terecht kan. Na een kort rondje langs de tent zie ik hem bij de bus zitten, als ik hem vraag of hij eventueel nu het gesprek in kan is het antwoord snel gegeven; “ik trek even een broek aan en ik kom!”

Wij zoeken een plek in de schaduw en wisselen de formaliteiten uit: ja, hij is een Nederlander in een Frans gezelschap, verzeild geraakt op een festival in Hongarije, het lijkt de Europese unie wel. Met de voorstelling in mijn hoofd: muziek, acrobatiek, vermaak van de bovenste plank, vraag ik hem wat dit eigenlijk is; theater, concert, amusement of toch circus? Zijn antwoord is overduidelijk ”Circus, niets anders dan circus”. Hij vervolgt met een hartverwarmend betoog dat dit zijn interpretatie van circus is, geen oubollige toestanden, maar goed doordachte concepten van interactief vermaak. Het publiek speelt daarbij een belangrijke rol als mede actor in het geheel. Het kleine gezelschap maakt de hele productie zelf, dus ook de muzikale omlijsting daarvan. Verrassend genoeg is de muzikale omlijsting geïnspireerd op grootheden in de muziek van diverse achtergrond onder andere die van Miles Davis, Pink Floyd en Stravinsky. 

Het vraagt veel om een productie te maken die aansluit bij een publiek dat niet meer aan circus gewend is. Lucho ziet het ontstaan van dergelijke productie als constant proces van vernieuwing en verandering: “elke voorstelling is anders, vraagt iets anders”. Even kort legt hij mij als leek uit dat het genre in Frankrijk echt leeft, dat zij regelmatig de wereld over gaan om voorstellingen te geven, “tja, helaas is Nederland nog wat achtergebleven gebied”. 

Terwijl wij zo aan het praten zijn valt mij op dat elk onderdeel van zijn lichaam gespierd is, dat hij een serieuze uitdrukking even gemakkelijk laat volgen door een ontwapenende glimlach. Hij is het duidelijk gewend om woorden te geven namens het gezelschap. Als ik het vervolgens heb over leiderschap en het circusleven, geeft hij duidelijk aan dat er geen echte leider is. Het gezelschap kenmerkt hij als familie, het ontstaan van producties als kruisbestuivingen van de ideeën van allen. Het intensieve leven van reizen, uitpakken, voorstellingen geven, mensen ontmoeten, inpakken en verder reizen zorgt er voor dat je een hecht collectief wordt. 

Voor mij zit een vitale jonge vent die weet wat hij wil. Als we het hebben over de euro-kant van het circus verteld hij mij dat er een heuse vereniging achter dit circus huist, die er zorg voor draagt dat ook de langere termijn redelijk gegarandeerd wordt. Zo leer ik dat er twee circussen rondreizen en dat de vereniging groeit. Ook leer ik dat het Franse ministerie van cultuur haar uiterste best doet om deze tak van sport mogelijk te maken en te steunen, met die ondersteuning zijn ze ook hier in Hongarije gekomen. Lucho geeft aan dat daar een groot verschil zit in beleving van cultuur in Frankrijk enerzijds en in Nederland anderzijds. 

Deze generatie circusartiesten zijn anders, zijn vernieuwers, zijn gewend om andere risico’s te nemen en zeker gewend om het circus anders te benaderen. Hij heeft de drive om deze vorm van circus te behouden voor de wereld en geeft daar de volle honderd procent voor. Deze voorstelling - Risque ZerO- is een exponent van dit gevoel, zonder risico’s geen leven, geen leven zonder risico’s. Aan het eind van het gesprek voel ik mij honderd jaar oud. Ik ben zojuist door een geïnspireerd mens geraakt, hij heeft mij een kijkje gegeven in de wereld die circus heet. Heel even wil ik mijn spullen pakken en meereizen naar Praag en alle andere plekken die zij nog gaan bezoeken, dan word ik wakker en hoop dat zij als gezelschap nog veel mogen reizen en voorstellingen mogen geven, ondertussen rij ik naar huis…een huis zonder wielen…

Robert Pinter